आंतरजातीय विवाह योजना महाराष्ट्र 2024 – संपूर्ण माहिती
महाराष्ट्र राज्य सरकारने जातीभेद व धर्मनिरपेक्षतेच्या दृष्टीने आंतरजातीय विवाहांना प्रोत्साहन देण्यासाठी आंतरजातीय विवाह योजना सुरू केली आहे. हे एक महत्वाचे पाऊल आहे ज्यामुळे समाजातील भेदभाव कमी करण्याचा आणि समानतेचा संदेश पसरवण्याचा प्रयत्न केला जातो. या योजनेच्या माध्यमातून सरकार ने विविध जाती आणि धर्मातील जोडप्यांना वित्तीय सहाय्य आणि प्रोत्साहन देत आहे.
आंतरजातीय विवाह योजना म्हणजे काय?
आंतरजातीय विवाह योजनेचा उद्देश महाराष्ट्रातील जातीधर्माचा भेदभाव कमी करणे आणि आंतरजातीय विवाह करणाऱ्या जोडप्यांना प्रोत्साहन देणे आहे. या योजनेअंतर्गत, जोडप्यांना 50,000 रुपये ते 3 लाख रुपयांपर्यंत आर्थिक सहाय्य दिले जाते. या योजनेला केंद्र सरकार आणि राज्य सरकार या दोन्हींचा पाठिंबा आहे. योजनेचा मुख्य उद्देश समाजातील अशा लोकांना प्रोत्साहन देणे आहे, जे जातीय भेदभावाशी लढत, धर्म किंवा जातीच्या पलीकडे जाऊन विवाह करतात.
योजनेचा उद्देश:
या योजनेचा मुख्य उद्देश म्हणजे:
- जातीय भेदभाव कमी करणे: समाजातील जातीय भेदभाव आणि अस्पृश्यतेला निर्मूलन करण्यासाठी आंतरजातीय विवाहाची प्रोत्साहन योजना सुरू करण्यात आली आहे.
- समाजातील समानता वाढवणे: योजनेतून समाजात समानतेला वाव मिळतो. विशेषतः जातीधर्माच्या पलीकडे जाऊन दोन व्यक्तींनी विवाह केला, तर त्यांना प्रोत्साहन देऊन त्यांची जीवनमान सुधारली जाऊ शकते.
- समाजातील चुकीच्या समज व गैरसमज नष्ट करणे: जातीय विवाहांबद्दल असलेले सामाजिक गैरसमज दूर करून आंतरजातीय विवाहाला प्रोत्साहन दिले जाते.
- आर्थिक सहाय्य: समाजातील आर्थिक दृष्ट्या मागासलेली व्यक्ती या योजनेचा लाभ घेऊन स्वतःच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवू शकतात.
आंतरजातीय विवाह म्हणजे काय?
आंतरजातीय विवाह म्हणजे असे विवाह जे एका व्यक्ती आणि दुसऱ्या व्यक्तीच्या जात, धर्म किंवा समुदायांतील भेद ओलांडून होतात. उदाहरणार्थ, जर एक व्यक्ती अनुसूचित जाती-जमाती, विमुक्त जाती किंवा भटक्या जमातीचा असला आणि दुसरी व्यक्ती हिंदू, जैन, शीख, लिंगायत किंवा इतर धर्माची असली, तर तो विवाह आंतरजातीय विवाह म्हणून ओळखला जातो. यामध्ये दोन्ही धर्मांतील व्यक्ती विवाह करतात. यामध्ये दोन्ही परिवारातील लोकांना जाती, धर्म, समुदाय याचे भेद ओलांडून विवाह स्वीकारावा लागतो.
महाराष्ट्र मुख्यमंत्री अन्नपूर्णा योजना
नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजना 2024
महिलांसाठी महाराष्ट्र शासनाच्या विविध योजना
केंद्र सरकार व राज्य सरकारचा सहभाग:
आंतरजातीय विवाह योजनेत केंद्र सरकार आणि राज्य सरकार एकत्रितपणे भाग घेत आहेत. केंद्र सरकार यामध्ये 50% आणि राज्य सरकार 50% लाभ देत आहे. योजनेचा मुख्य उद्देश आहे त्या जोडप्यांना प्रोत्साहन देणे ज्यांनी जातीय भेदभाव नाकारून एकमेकांशी विवाह केला आहे. यासाठी सरकार कुटुंबांना आर्थिक सहाय्य आणि एक विशेष प्रमाणपत्र प्रदान करते.
योजना अंतर्गत प्रोत्साहन राशी:
या योजनेअंतर्गत, सरकार विवाह करणाऱ्या जोडप्यांना 50,000 रुपये ते 3 लाख रुपये पर्यंत प्रोत्साहन राशी प्रदान करते. यामध्ये खालीलप्रमाणे विभागले जात आहे:
- 50,000 रुपये: राज्य सरकार आणि केंद्र सरकारच्या माध्यमातून 50,000 रुपये दिले जातात.
- 2.50 लाख रुपये: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर फाउंडेशनच्या माध्यमातून या जोडप्यांना 2.50 लाख रुपयांचे प्रोत्साहन मिळते.
योजनेची पात्रता:
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी जोडप्यांना काही अटी आणि पात्रता पूर्ण करावी लागतात:
- विवाहाची शर्त: जोडप्याने आंतरजातीय विवाह केला असावा. यामध्ये अनुसूचित जाती-जमातीच्या व्यक्तीसोबत विवाह केला असावा.
- वयाची अट: जोडप्यांतील पुरुषाचे वय 21 वर्षे आणि महिलांचे वय 18 वर्षे पूर्ण असावे.
- निवासी स्थिती: अर्जदार महाराष्ट्र राज्याचा मूळ रहिवाशी असावा.
- अर्ज सादर करणाची वेळ: विवाह झाल्यानंतर 3 वर्षांच्या आत अर्ज सादर करणे आवश्यक आहे.
- कोर्ट मॅरेज प्रमाणपत्र: जोडप्याला कोर्ट मॅरेज प्रमाणपत्र असणे आवश्यक आहे.
- आधार कार्ड लिंक: बँक खाते आधार कार्डाशी लिंक असावे.
अर्ज कसा करावा?
आंतरजातीय विवाह योजनेच्या अंतर्गत अर्ज प्रक्रियेची दोन प्रमुख पद्धती आहेत: ऑनलाईन अर्ज आणि ऑफलाईन अर्ज.
ऑफलाईन अर्ज:
अर्जदाराने आपल्या जिल्ह्यातील सामाजिक न्याय विभागाच्या कार्यालयात जाऊन अर्ज जमा करावा लागेल. यामध्ये सर्व आवश्यक कागदपत्रे जोडून अर्ज करावा लागतो.
ऑनलाईन अर्ज:
अर्जदार ऑनलाइन पोर्टलवर जाऊन अर्ज भरू शकतो. या पोर्टलवर अर्जदाराला आपले तपशील आणि कागदपत्रे अपलोड करावीत. यासाठी अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन अर्ज प्रक्रियेची माहिती मिळवता येते.
अर्जासाठी आवश्यक कागदपत्रे:
- ओळखपत्र: आधार कार्ड, पॅन कार्ड, पासपोर्ट
- विवाह प्रमाणपत्र: कोर्ट मॅरेज प्रमाणपत्र
- जात प्रमाणपत्र: युवक आणि युवतीचे जातीचे प्रमाणपत्र
- बँक खात्याचे तपशील: बँक पासबुकचे झेरॉक्स
- विवाह नोंदणी प्रमाणपत्र: विवाह नोंदणी प्रमाणपत्र
- आधार कार्ड: पत्त्याचे प्रमाणपत्र
- फोटो: पासपोर्ट आकाराचे आणि विवाहाचे फोटो
- आधिकारिक प्रमाणपत्र: शाळेचे प्रमाणपत्र, जन्म प्रमाणपत्र
योजनेचे फायदे:
- आर्थिक सहाय्य: जोडप्यांना 50,000 ते 3 लाख रुपयांपर्यंतचे सहाय्य मिळते.
- समाजात समानता: योजनेमुळे समाजातील जातीय भेदभाव कमी होईल.
- स्वतंत्र उद्योग स्थापित करण्याची संधी: मिळालेली प्रोत्साहन राशी लघुउद्योग सुरू करण्यासाठी वापरता येईल.
- समाजातील एकता: आंतरजातीय विवाहामुळे जाती-धर्मांच्या भेद कमी होऊन एकता आणि समानता निर्माण होईल.
- शिक्षण व रोजगार: या योजनेतून शैक्षणिक व रोजगाराच्या संधी उपलब्ध होतात.
FAQ :
1. आंतरजातीय विवाह योजना काय आहे?
Ans- आंतरजातीय विवाह योजना महाराष्ट्र शासनाद्वारे सुरू करण्यात आलेली एक योजना आहे. या योजनेअंतर्गत, आंतरजातीय विवाह करणाऱ्या जोडप्यांना आर्थिक सहाय्य दिले जाते. याचा मुख्य उद्देश जातीय भेदभाव कमी करणे आणि समाजात समानता निर्माण करणे आहे.
2. आंतरजातीय विवाह योजना कोणासाठी आहे?
Ans- या योजनेचा लाभ अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती, विमुक्त जाती आणि भटक्या जमातीच्या नागरिकांना मिळू शकतो. यामध्ये एक व्यक्ती या गटातली असावी आणि दुसरी व्यक्ती हिंदू, जैन, लिंगायत, शीख इत्यादी धर्मांतील असावी.
3. आंतरजातीय विवाह योजना मधून किती आर्थिक सहाय्य मिळते?
Ans- या योजनेअंतर्गत, आंतरजातीय विवाह करणाऱ्या जोडप्यांना 50,000 रुपये प्रोत्साहन राशी मिळते. तसेच, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर फाउंडेशन कडून 2.30 लाख रुपये अतिरिक्त मिळतात. त्यामुळे, एकूण 3 लाख रुपयांची प्रोत्साहन राशी जोडप्यांना दिली जाते.
4. योजनेचा लाभ मिळवण्यासाठी काय करावे लागेल?
Ans- योजनेचा लाभ मिळवण्यासाठी अर्ज ऑफलाइन किंवा ऑनलाइन पद्धतीने केला जाऊ शकतो. अर्ज करताना काही आवश्यक कागदपत्रे जसे की आधार कार्ड, जातीचा दाखला, बँक खाते तपशील, कोर्ट मॅरेज प्रमाणपत्र इत्यादी सोबत जोडणे आवश्यक आहे.
मुख्यमंत्री वयोश्री योजना महाराष्ट्र
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर स्वाधार योजना
निष्कर्ष:
आंतरजातीय विवाह योजना महाराष्ट्र राज्यातील सामाजिक समता आणि समानता प्रस्थापित करण्यासाठी एक महत्वाचा टाक आहे. या योजनेच्या माध्यमातून सरकार जातीय भेदभावावर नियंत्रण ठेवण्याचा प्रयत्न करत आहे आणि समाजात समानता निर्माण करण्यासाठी प्रोत्साहन देत आहे. या योजनेचा लाभ घेऊन जोडप्यांना नवा जीवनप्रवेश मिळू शकतो, जे त्यांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवू शकतात.